Onderwijs en verdwenen scholen in Vught

Op woensdag 11 januari om 19.30 uur geeft Jozef Kok een lezing in DePetrus over de ontwikkeling van het lager onderwijs in Vught vanaf 1522. De lezing is de tweede in een reeks van drie, als opmaat naar de tentoonstelling over ‘Verdwenen scholen’ in het Vughts Museum. Die loopt vanaf zondagmiddag 15 januari tot en met zondag 12 maart in DePetrus. Al eerder was er een lezing van Cees Slegers over het onderwijs in Cromvoirt. En op 24 januari geeft Jan van Balkom er een over het onderwijs in Helvoirt (in het HelvoirThuis). Hoe ontwikkelde het onderwijs zich in onze drie dorpen in de afgelopen 500 jaar?

Onderwijs door de eeuwen heen
“Vught heeft de ambitie om de onderwijsgemeente van Noord-Brabant te worden.” Dat lezen we in een nota die onlangs in onze gemeenteraad is besproken. Maar waren we dat dan nog niet? En hoe gaan we dat dan bereiken? Vragen die bij je opkomen als je in de geschiedenis van het onderwijs in Vught duikt. Een rijke geschiedenis, die voor een deel is te reconstrueren als we op zoek gaan naar verdwenen schoolgebouwen en naar de scholen die daar in zaten. Wat waren dat voor scholen? Van wie waren die scholen? En wat voor onderwijs werd er in gegeven? En waarom werden die scholen opgeheven en de gebouwen afgebroken?
In de lezing beginnen we met de eerste en toen nog enige school van Vught. Die werd in 1522 ondergebracht in een zijbeuk van de St. Lambertuskerk. Het was een katholieke school, waar ‘onderwijs voor ieder kind’ werd gegeven. Na de inname van 's-Hertogenbosch in 1629, ging de kerk èn de school over naar de protestanten en werd katholiek onderwijs verboden. Formeel werd het openbaar onderwijs, maar feitelijk werd het een ‘school met den Bijbel’. Daarvoor werden gereformeerde schoolmeesters uit Holland gehaald. Dit tot verdriet van de overwegend katholieke bevolking, die niet alleen zijn toevlucht zocht in schuilkerken, maar ook illegale ‘paapsche bijscholen’ stichtten. Na deze aanloop over de tachtigjarige oorlog, de opkomst van Republiek van de Zeven Verenigde Nederlanden en de Franse tijd, belanden we in de 19e eeuw, in het huidige Koninkrijk der Nederlanden. Voor de ontwikkeling van het onderwijs begint dan ook in Vught een boeiende tijd. Er volgt een bijna 100-jarige schoolstrijd en daarna, vanaf het midden van die eeuw, de opkomst van het bijzonder onderwijs. Dat loopt door tot het eind van de jaren zestig van de vorige eeuw. Dan begint een nieuwe ontwikkelingsfase, ook in het Vughtse onderwijs. Een fase waar veel inwoners van Vught nog eigen herinneringen aan zullen hebben omdat ze er zelf bij waren. Voor die persoonlijke herinneringen wordt in de lezing veel ruimte geboden. Wat weet jij nog van jouw school, jouw meesters en juffen en van het onderwijs dat daar werd gegeven? Hoe heeft dat jouw schoolloopbaan en jouw leven beïnvloed?

Lezing, artikel en tentoonstelling
Vijf eeuwen Vughts onderwijs behandelen in een paar uur gaat niet lukken. Daarom is er naast de tentoonstelling, een uitvoerig artikel geschreven. Dat verschijnt in december 2022 in het tijdschrift ‘Schatten van Vught’, een uitgave van de Stichting Erfgoed Vught, onze eigen Heemkundekring. Daarin analyseert Jozef Kok waarom scholen (en hun gebouwen) in Vught, Helvoirt en Cromvoirt door de eeuwen heen zijn gesticht en weer opgeheven. In Vught zijn er dat 25.

Aanmelden
Vind je het leuk om kennis te nemen van de geschiedenis van het basisonderwijs in Vught? Kom dan naar de lezing met lichtbeelden op woensdag 11 januari a.s. in DePetrus van 19.30-21.30 uur. Graag vooraf aanmelden via www.abzvught.nl (workshops en lezingen). Prijs: €8,00 inclusief een kopje koffie/thee.